Najważniejszą rolę w zapobieganiu choroby nowotworowej skóry odgrywa profilaktyka. Jesień to idealny moment, aby o nią zadbać
Z raportu, który wydaliśmy jako Stowarzyszenie pt. „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka Polek i Polaków” najrzadziej wymienianym badaniem wykrywającym nowotwory było badanie dermatologiczne (2 proc.). Za to przy pytaniu wielokrotnego wyboru dotyczącym najczęściej wskazywanego badania wykrywającego nowotwory, 37 proc. respondentów wskazało na dermatoskopię/ badanie skóry. Badanie dermatologiczne nie jest jeszcze kojarzone z przeciwdziałaniem nowotworom skóry tak jak np. mammografia przy nowotworze piersi.Nie możemy bagatelizować żadnych zmian na naszej skórze, bo wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szansę na całkowite wyleczenie. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne, Polskie Towarzystwo Onkologiczne i Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej rekomendują, aby skórę oglądać samemu co kilka miesięcy a raz w roku skorzystać z badania przy użyciu dermatoskopu prowadzonego przez dermatologa lub chirurga onkologa.
Warto dodać, że obecny rozwój medycyny umożliwia leczenie nawet tych zmian, w przypadku których leczenie chirurgiczne nie jest wystarczające lub niemożliwe. W Polsce zachorowalność na nowotwory skóry jest na bardzo wysokim poziomie, a świadczą o tym, chociażby organizowane przez nas badania w ramach projektu „Fura Zdrowia”. Od maja 2022 r. do lipca 2023 r. przebadanych zostało 3331 osób. W gronie tych osób, aż 473 badanym zalecone zostało wycięcie chirurgiczne zmiany skórnej, u 134 osób wykryto podejrzenie czerniaka, a u 106 podejrzenie innych nowotworów skóry. Te statystyki mówią same za siebie – badajmy się i chrońmy swoją skórę przed promieniowaniem UV – tłumaczy Szymon Bubiłek, Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma, jeden z inicjatorów kampanii RAK UV.
Raki skóry stanowią 30% wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych. Najczęstszymi z nich są niebarwnikowe nowotwory skóry, które stanowią 98% zachorowań. Dominujący wśród zachorowalności jest rak podstawnokomórkowy (80% przypadków) oraz rak kolczystokomórkowy stanowiący 15-20%.1
Łącznie te dwa nowotwory są odpowiedzialne za 14 266 oficjalnie odnotowanych w 2019 roku zachorowań na niebarwnikowe nowotwory skóry – 6872 u mężczyzn i 7391 u kobiet – co odpowiada adekwatnie zachorowalności 8,0% i 8,6%.2
Niegojący się strupek – to może być rak skóry
Rak płaskonabłonkowy skóry (rak kolczystokomórkowy skóry, SCC) i rak podstawnokomórkowy skóry (BCC) to niebarwnikowe raki skóry, które różnią się od powszechnie znanego czerniaka. Przede wszystkim czerniak pochodzi z innego rodzaju komórek – melanocytów i mimo większej świadomości społeczeństwa występuje znacznie rzadziej.Obraz kliniczny raka kolczystokomórkowego, tak samo jak w przypadku raka podstawnokomórkowego, jest zróżnicowany i zależy od umiejscowienia. Rozwija się przede wszystkim na odkrytych częściach ciała tj. głowie i szyi, które są najbardziej narażone na oddziaływanie promieni UV, ale może również występować na tułowiu, kończynach czy genitaliach. W początkowej fazie rak kolczystokomórkowy z wyglądu przypomina rogowaciejącą, łuszczącą się zmianę o charakterze brodawkowatym. Typowy wygląd BCC to blaszka, grudka lub guzek różowej barwy z uniesionym, perełkowatym wałem lub opalizującą, przezroczystą powierzchnią. Bardzo często w obu przypadkach zmiany te mogą przypominać zwykłego strupka, przez co pacjentom wydaje się, że jest to niegroźny defekt kosmetyczny. Szczególnie osoby starsze przekonane są o tym, że zmiany powstałe na skórze, niegojące się owrzodzenia, czy właśnie strupki są wynikiem ich wieku, a nie toczącego się procesu chorobowego.
Profilaktyka – klucz do zdrowia
Podstawowym elementem profilaktyki raka skóry jest ochrona przed promieniowaniem UV, ponieważ słońce jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju tej choroby. Niezależnie od tego, czy mamy w planach plażowanie czy tylko krótki spacer w pochmurny dzień zawsze należy pamiętać o stosowaniu kremu z filtrem przeciwsłonecznym, a w słoneczne dni dodatkowo o noszeniu nakrycia głowy i okularów przeciwsłonecznych.Ważnym elementem profilaktyki jest także samobadanie skóry - regularne sprawdzanie jej pod kątem wszelkich zmian tj. pieprzyków czy plam. W przypadku znalezienia niepokojącej zmiany należy niezwłocznie udać się do lekarza. Istotne znaczenie mają również badania dermatologiczne, które powinno wykonywać się raz w roku - szczególnie po okresie wakacyjnym wskazana jest wizyta u dermatologa. Te proste kroki mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Niekiedy szybka reakcja może uratować życie.
Złotym standardem w leczeniu raków skóry jest wycięcie zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Można je zastosować w większości przypadków, szczególnie przy wczesnym wykryciu choroby. W przypadku, gdy zmiana znajduje się w nieoperacyjnym miejscu np. na powiece lub została wykryta w zaawansowanym stadium choroby zabieg chirurgiczny jest niemożliwy. W takim przypadku pacjenci otrzymują dedykowaną terapię cemiplimabem. Obecnie z takiej możliwości korzysta ok. 240 chorych na raka płaskonabłonkowego skóry i ok. 400 chorych na raka podstawnokomórkowego – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
Słońce bez odpowiedniej profilaktyki może być dla nas naprawdę niebezpieczne, dlatego nie powinniśmy bagatelizować żadnych zmian na skórze. Mimo że nowotwory skóry plasują się na podium najczęściej występujących nowotworów w Polsce – zaraz po raku płuca i raku piersi – to wczesna diagnostyka ma fundamentalne znaczenia dla zdrowia i życia pacjenta. Rak skóry to nie wyrok, szczególnie w przypadku, kiedy jest wcześnie zdiagnozowany – puentuje prof. Piotr Rutkowski.
1 Rutkowski P, Owczarek W, Nejc D et al. Skin carcinomas. Oncol Clin Pract 2020
2 Nowotwory złośliwe w Polsce 2019, http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2019.pdf, 10.10.2023 r.